Γιαλό, γιαλό, Καληνυχτιά, Γιατζιλαριανοί : Στίχοι, πληροφορίες και ιστορία του τραγουδιού

 Γιαλό, γιαλό, Καληνυχτιά, Γιατζιλαριανοί : Στίχοι, πληροφορίες και ιστορία του τραγουδιού

 

Στίχοι

Την καλησπέρα σου ’φερα, δώσ’ μου την καληνύχτα,

εγώ δουλειά δεν είχα εδώ, μόνο για σένα ήρχα.

 

Έβγα να σε δω,

έβγα να σε δω,

έβγα να σε δω

να παρηγορηθώ.

 

Τα μάτια σου με κάψανε μα ’γω τα καμαρώνω,

σαν κάνω μέρες να τα δω, κλαίω και δε μερώνω.

 

Γιαλό, γιαλό, γιαλό,

ψαράκια κυνηγώ

κυνήγα τα και συ

αγάπη μου χρυσή.

 

Όλοι μου λεν να σ’ αρνηθώ, δεν ξέρω τι να κάνω,

και ’γω μια ώρα αν δε σε δω, το νου μου τονε χάνω.

 

Μαλών’ η μάνα της,

μαλών’ η μάνα της,

μαλώνει κι αδερφός της

πως πέφτω αντάμα της.

 

[Άσπρο γαρύφαλλο κρατώ κόκκινο θα το βάψω

κι αν το πετύχω στη μπογιά πολλές καρδιές θα κάψω.

 

Σ’ αφήνω την καληνυχτιά, χρουσό μου πορτοκάλι,

και αύριο την ταχινή1 τα ξαναλέμε πάλι.

 

Σ’ αφήνω την καληνυχτιά, θέσε2, γλυκά κοιμήσου

και στ’ όνειρό σου να με δεις σκλάβο και δουλευτή σου.

 

Οι Γιατζιλαριανοί, οι Γιατζιλαριανοί,

οι Γιατζιλαριανοί δε βγάλαν αχινιοί,

άλλος ένανε, άλλος ένανε,

άλλος ένανε κι άλλος κανένανε3.]

 

1 νωρίς το πρωί.

2 στρώσε.

3 Τα δυο πρώτα πρόσθετα δίστιχα είναι από την καταγραφή της Δόμνας το 1988 (βλ. παρακάτω) ενώ τα δυο τελευταία μαζί με το τσάκισμα "οι Γιατζιλαριανοί" μάς το έστειλε ο φιλόλογος και μελετητής Θοδωρής Κοντάρας (2018).

 

Πληροφορίες

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ: Μικρά Ασία ΤΟΠΟΣ: Ερυθραία, Αλάτσατα ΕΙΔΟΣ: Δίστιχα ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ: Της αγάπης ΡΥΘΜΟΣ: 4σημος ΧΟΡΟΣ: Συρτός ΘΕΜΑ: Ερωτικός καημός

 

Η ιστορία του αλατσατιανού τραγουδιού «Γιαλό, γιαλό» ή «Καληνυχτιά» ή «Γιατζιλαριανοί

Το τραγούδι είναι αλατσατιανό συρτό και το διέσωσε η Αλατσατιανή Κλεονίκη Τζοανάκη, όπως πολλά άλλα τραγούδια και χορούς της Ερυθραίας, και το δίδαξε στη Δόμνα Σαμίου και σε άλλους.

 

Η Δόμνα ηχογράφησε το τραγούδι το 1984, για πρώτη φορά στη δισκογραφία, τραγουδισμένο από την Κλεονίκη Τζοανάκη, συνοδευμένη από τις Νεοερυθραιώτισσες Μαρία Τζοανάκη, Βάσω Γεώργαντζη, Λένα Τσολακίδου και κοπέλες του Ομίλου Ελληνικών Λαϊκών Χορών «Ελένη Τσαούλη». Κυκλοφόρησε ως «Γιατζηλαριανή» (από λάθος) στο δεύτερο LP με μικρασιάτικα τραγούδια με τίτλο «Μικρασιάτικα Τραγούδια 2», τον Ιούνιο του 1991.

 

Η Κλεονίκη τραγουδούσε με το τουμπελέκι της συχνότατα το συρτό αυτό, στο οποίο κολλούσε όσα δίστιχα –σχεδόν πάντα ερωτικά– της έρχονταν στο νου εκείνη την ώρα. Πάντα όμως το πρώτο ή το δεύτερο τσάκισμα (ρεφρέν) ήταν το:

 

Γιαλό, γιαλό, γιαλό,

ψαράκια κυνηγώ,

κυνήγα τα κι εσύ,

αγάπη μου χρυσή.

 

Η ίδια η Κλεονίκη και πολλοί άλλοι Αλατσατιανοί πρόσφυγες στη Νέα Ερυθραία το αποκαλούσαν με τρεις τίτλους, αξεχώριστα ονομάζοντας την ίδια μελωδία πάντοτε. Πότε το ‘λεγαν «Γιαλό, γιαλό», πότε «Καληνυχτιά» και πότε «Γιατζιλαριανοί». Τον τελευταίο στίχο με «τσι Γιατζιλαριανοί» τον χρησιμοποιούσαν ιδίως τις Απόκριες, ψεγαδιάζοντας αρκετά περιπαικτικά τους στεριανούς κατοίκους του χωριού Γιατζιλάρι, που δεν ξέραν καθόλου από θάλασσα και ψάρεμα, με το ακόλουθο δίστιχο, που έδωσε και τον τίτλο:

 

Οι Γιατζιλαριανοί, οι Γιατζιλαριανοί,

οι Γιατζιλαριανοί δε βγάλαν αχινιοί,

άλλος ένανε, άλλος ένανε,

άλλος ένανε κι άλλος κανένανε.

 

Σημειωτέον ότι τα ανατολικά αλατσατιανά τιμάρια (χωριά), όπως το Σεούτι, τα Τσικούρια (πατρίδα της Κλεονίκης), το Ζίγκουι, το Πυργί, το Σάφτερε κ. ά. είχαν πολλά αλισβερίσια με το Γιατζιλάρι, που ανήκε στα Βουρλά.

 

Η Δόμνα από λάθος κατάλαβε «Η Γιατζιλαριανή», όταν η Κλεονίκη της είπε «να πούμε τις Γιατζιλαριανοί». Έτσι, ο λανθασμένος τίτλος του τραγουδιού διαιωνίζεται μέχρι σήμερα, ως αναφορά σε κοπέλα από το Γιατζιλάρι, πράγμα που δεν ισχύει.

 

Το τραγούδι ονομάζεται επίσης «Καληνυχτιά», επειδή συχνά το τραγουδούσαν στο τέλος των γλεντιών με ανάλογα δίστιχα.

 

Ακόμη και σήμερα όσες γυναίκες το τραγουδούν ακόμη στη Νέα Ερυθραία, αξεχώριστα κι αδιάκριτα ονομάζουν το τραγούδι με τους τρεις τίτλους του, όπως και παλιά γινόταν ανάλογα με την περίσταση, κυρίως όμως το λένε «Γιαλό, γιαλό», σαν πιο καθιερωμένο στα γλέντια, στα χορευτικά και στις παραστάσεις.

 

Αυτά για την αποκατάσταση της παρεξήγησης.

 

Θοδωρής Κοντάρας (2018)

Φιλόλογος

 

Πηγή : domnasamiou.gr

Έθιμα για την εορτή του Αγίου Παντελεήμονα

 Έθιμα για την εορτή του Αγίου Παντελεήμονα

 

Η ιστορία του Αγίου Παντελεήμονα μετέπειτα προστάτη των αναπήρων και ο οποίος αρχικά ονομαζόταν Παντολέοντας ξεκινά τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. στη Νικομήδεια, πόλη γέννησης και καταγωγής του. Ο πατέρας του ειδωλολάτρης η μητέρα του ωστόσο φανατική Χριστιανή και η οποία πέθανε αρκετά νωρίς. Ο πατέρας του έστειλε το νεαρό Παντελεήμων να σπουδάσει ιατρική δίπλα στον Ευφρόσυνο, επιστήμονα της εποχής ενώ στα άδυτα της χριστιανικής πίστεως νουθετήθηκε από τον Άγιο Ερμόλαο που τότε ήταν ιερέας της Χριστιανικής Εκκλησίας στη Νικομήδεια.

Αντιμετωπίζοντας το δίλημμα ως προς το που να στραφεί από πλευράς πίστεως βίωσε μία ημέρα ένα θαύμα το οποίο του άνοιξε το δρόμο της επιλογής. Βλέποντας στο δρόμο ένα παιδι να πέφτει νεκρό από δάγκωμα φιδιού είπε ότι αν το παιδί με τη βοήθεια του Θεού επέστρεφε στη ζωή τότε θα γινόταν αυτόματα Χριστιανός. Και εγένετο θαύμα κάτι το οποίο ώθησε τον νεαρό γιατρό να ασπαστεί χωρίς ενδοιασμούς το Χριστιανισμό. 

Η φήμη του ως γιατρού που θεράπευε με την προσευχή τους ασθενείς είχε διαδοθεί παντού φτάνοντας και στα αυτιά του ειδωλολάτρη αυτοκράτορα Μαξιμιανού ο οποίος τον επέβαλλε σε φρικτά βασανιστήρια για να αλαξοπιστήσει αλλά δεν τα κατάφερε να μεταπείσει τον Παντελεήμων να απαρνηθεί τις ήδη γερές ρίζες της πίστεως του. Τελικά με βάση την εκκλησιαστική παράδοση αφού θανατώθηκε ο Άγιος Ερμόλαος ως υπεύθυνος για την μεταλαμπάδευση των χριστιανικών διδασκαλιών στον νεαρό Παντελεήμων ήρθε και η σειρά του. Ωστόσο η ιστορία λέει ότι την ώρα που πήγε να αποκεφαλισθεί από στρατιώτες το σπαθί λύγισε σαν κερί και οι στρατιώτες πίστεψαν στο Χριστό. Εν τέλει και κατόπιν εντολής του Αγίου έγινε η εκτέλεση και η Εκκλησία απέκτησε έναν ακόμη εκπρόσωπο στο στοίβο των αγίων μαρτύρων. Λέγεται ότι από τη πληγή του δεν έτρεξε αίμα αλλά γάλα και το δέντρο της ελιάς, στο οποίο τον είχαν δέσει καρποφόρησε ξαφνικά.

 

Αν και το πραγματικό του όνομά του ήταν Παντολέων, ένεκα της φιλανθρωπίας του καθώς ελεούσε τους πάντες, μετονομάστηκε σε Παντελεήμων. Και καθώς δε θεράπευε μονάχα, αλλά φρόντιζε και να ελεεί τους πεινασμένους, να προσφέρει άρτο σε όσους δεν είχαν να φάνε, καθιερώθηκε στη συνείδηση του λαού μας και ως «ο προστάτης των αρτοποιών»! Ο Γεώργιος Μέγας στο έργο του «Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας» καταγράφει χαρακτηριστικά: «Οι τρόποι με τους οποίους ο άγιος παρέχει πλούσια τις θεραπείες του είναι πολλοί και διάφοροι. Συνήθως οι ασθενείς προσφεύγουν στ’ αγιάσματά του. Στην Κίο (Καύκασο), «όποιος πονούσε πήγαινε στον άγιο Παντελεήμονα κι έπαιρνε ένα βάσταγμα (αφιέρωμα) από την εικόνα του και το κρεμούσε στο εικονοστάσι του. Το είχεν εκεί, ώσπου να γινότανε καλά ο άρρωστος, κατόπιν έκανε κι αυτός ένα όμοιο βάσταγμα κι επήγαινε και τα κρεμούσε και τα δύο στον άγιο Παντελεήμονα».»

 

Η Λέσβος τιμά τον Άγιο Παντελεήμονα από άκρη σε άκρη με τα εκκλησάκια αφιερωμένα στη μνήμη του να είναι παντού διασκορπισμένα. Στο Πέραμα ο ιερός ναός που δεσπόζει εκεί φιλοξενεί όχι μόνο το λαμπρό κατανυκτικό τελετουργικό της Ορθόδοξης Πίστεως, αλλά και ένα ιδιαίτερο έθιμο αυτό του "στύλου". Οι κάτοικοι τοποθετούν ένα όσο το δυνατόν πιο μακρύ κορμό δέντρου στην προβλήτα. Στη μια άκρη του, αυτή που βρίσκεται πάνω από τη θάλασσα, τοποθετούν την ελληνική σημαία.Ο κορμός αλείφεται με γράσο και κατόπιν, ξεκινά ένας πρωτότυπος διαγωνισμός. Νικητής στέφεται αυτός που θα καταφέρει να φτάσει τη σημαία περπατώντας πάνω στον κορμό.

 

Ο Άγιος Παντελήμονας ήταν ιδιαίτερα γνωστός και αγαπητός στον Πόντο, όπως αναφέρει και ο Ιωάννης Μελετίδης. Ήταν και είναι γιατρός για όλες τις ασθένειες και τα σωματικά ελαττώματα. Χαρακτηριστικά έλεγαν: «Ούμπαν κοτζοί κι ούμπαν στραβοί στον Αι Παντελεήμονα» (δηλαδή όπου κουτσοί και όπου στραβοί στον άγιο Παντελεήμονα). Όλοι προσδοκούσαν ότι θα έβρισκαν γιατρειά από τον Άγιο. Μόνο η γερασμένη καρδιά, πίστευαν, δεν παίρνει θεραπεία. «Οι άρρωστοι ολ’ χαίρουνταν, ελπίζ’ νε να λαρούνταν και μονάχον το γερασμένον η καρδά λαρωμονήν κι παίρει (δηλ. οι άρρωστοι όλοι χαίρονταν, ελπίζανε να θεραπευτούν και μόνο η γηρασμένη η καρδιά θεραπεία δεν παίρνει)».

 

Στον Πόντο και το Καρς (Καύκασος) υπήρχαν πολλές εκκλησίες και εξωκλήσια στη χάρη του Αγίου. Μάλιστα λέγεται πως την ημέρα της γιορτής του επικρατούσε αυστηρά αργία από κάθε χειρωνακτική εργασία. Εξαίρεση, αποτελούσε μόνο η βοήθεια σε χήρες, ορφανά και ανήμπορους.

 

Η συρροή του κόσμου στα θρησκευτικά πανηγύρια, που είχαν και εμπορικό χαρακτήρα, ήταν ιδιαίτερα μεγάλη στα εξωκλήσια. Πήγαιναν και από μεγάλες αποστάσεις με τα πόδια, ως τάμα για να εναποθέσουν τις ελπίδες τους στον Άγιο για τη θεραπεία κάποιας ασθένειας. Μάλιστα, έταζαν ή έφερναν τάματα.

Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι ενός τραγουδιού: «Τάζ’νε λαμπάδας σον Αέρ’ ελάδ’ στην Παναϊαν και τριπόπαδοι λουτρούεμαν σον Αε – Παντελεήμον» (δηλ. τάζουν λαμπάδες στον άγιο Γεώργιο, λάδι στην Παναγία και λειτουργία από τρεις παπάδες στον άγιο Παντελεήμονα).

 

Την βοήθεια του Αγίου την επικαλούνταν ακόμα και οι Μουσουλμάνοι. Άναβαν κεράκι και έφερναν τάματα, κατάλοιπο ίσως άλλων εποχών ίσως πρώην χριστιανικής πίστης ή ακόμα και κρυπτοχριστιανοσύνης.

 

 

Πηγή: lesvospost.com

          neapolisnews.gr

          ekklisiaonline.gr

 

Aνήμερα της Αγ Παρασκευής στο Χορτιάτη : To έθιμο Κουρμπάνι του Δρυμού

 Ανήμερα της Αγ Παρασκευής στο Χορτιάτη : To έθιμο Κουρμπάνι του Δρυμού

 

Το κουρμπάνι είναι ένα έθιμο που απαντάται σε όλο τον ελλαδικό χώρο, κυρίως σε αρκετά μακεδονίτικα και θρακιώτικα χωριά και αν και οι ρίζες του είναι πολύ παλιές (στις πρώτες ζωοθυσίες στην αρχαιότητα σύμφωνα με λαογραφικές μελέτες), το όνομά του προέρχεται από την τουρκική λέξη “kurban”, που θα πει «θύμα ή θυσία ζώου».

 

 Το έθιμο περιλαμβάνει το μαγείρεμα του εκάστοτε ζώου για πάρα πολλές ώρες μέσα σε μεγάλα τσουκάλια, ενώ στη συνέχεια προσφέρεται υπό μορφή δωρεάς στους παρευρισκομένους. Κατά κύριο λόγο έχει συνδεθεί με θρησκευτικές γιορτές της χώρας μας και τα τοπικά πανηγύρια, οπότε φέρει και το αντίστοιχο όνομα πχ το κουρμπάνι του Προφήτη Ηλία, το κουρμπάνι της Αγίας Παρασκευής κτλ. Τα έθιμα αυτά σε κάποιες περιοχές κρατάνε ακόμα την παλιά τους σημασία, αλλά σε κάποια άλλα κόντεψαν να ξεχαστούν με το πέρασμα των χρόνων, την αλλαγή του τρόπου ζωής μας, την αδιαφορία των νέων ανθρώπων, αλλά κυρίως με την έλλειψη επικοινωνίας που επιφέρει το χάσμα γενεών, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ουσιαστικό σημείο επαφής ανάμεσα στους παλιούς και τους νεότερους ώστε να μεταλαμπαδευτεί σωστά το έθιμο.

 Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια απροσδόκητη στροφή πολλών νέων παιδιών προς τις παραδόσεις του τόπου τους, με αποτέλεσμα έθιμα, δρώμενα και παραδόσεις που κινδύνευαν να σκεπαστούν από την ομίχλη της αδιαφορίας, να ζωντανεύουν με μεγάλη επιτυχία. Και αν ρωτήσετε ποια είναι η μαγική λέξη πίσω από αυτή την τάση, αυτή είναι μία: μεράκι.  Κουρμπάνια όπως είπαμε υπάρχουν σε πολλά χωριά της Ελλάδας.

Ο Δρυμός όμως είναι το μόνο χωριό που έχει τρία διαφορετικά κουρμπάνια: ένα στις 20 Ιουλίου στο παρεκκλήσι του Προφήτη Ηλία, ένα στις 26 Ιουλίου στο παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής και το τρίτο στις 15 Αυγούστου, με αφορμή τον εορτασμό του κεντρικού ναού του χωριού, την Κοίμηση της Θεοτόκου. Το καθένα το αναλαμβάνει και μια ξεχωριστή παρέα, με μια όμορφη άτυπη κόντρα να αναπτύσσεται ανάμεσά τους για το ποιος κάνει το πιο νόστιμο και πετυχημένο κουρμπάνι. Όπως και να ΄χει όμως, οι ρίζες και το μοτίβο είναι πάνω κάτω το ίδιο, ενώ η κάθε παρέα νιώθει το ίδιο περήφανη για το αποτέλεσμα

 

Πηγή: https://parallaximag.gr/

Αγία Παρασκευή – Πληροφορίες για την Αγία/ Έθιμα: Το γαϊτανάκι στην Ορεινή Ναυπακτία και η γιορτή στην Δράμα και στο Μέτσοβο.

 Αγία Παρασκευή – Πληροφορίες για την Αγία/ Έθιμα: Το γαϊτανάκι στην Ορεινή Ναυπακτία και η γιορτή στην Δράμα και στο Μέτσοβο.

Η Αγία Παρασκευή ή Παρασκευή Αθληφόρος ή Παρασκευή Μεγαλομάρτυς είναι αγία της Ορθόδοξης και Καθολικής εκκλησίας και θεωρείται προστάτιδα των ματιών. Έζησε στη Ρώμη κατά το 2ο αιώνα και υπέστη μαρτυρικό θάνατο επί ημερών του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου.

Το γαϊτανάκι στην Ορεινή Ναυπακτία

Το γαϊτανάκι είναι ένα πρωτότυπο τραγούδι και χορεύεται ιδιόμορφα στο χωριό Λευτέριανη μια φορά το χρόνο, τη δεύτερη μέρα του Πάσχα και αργότερα την Τρίτη μέρα του πανηγυριού της Αγίας Παρασκευής στις 26 Ιουλίου.

Χορεύεται σε δύο σειρές. Από μέσα οι γυναίκες και απ’έξω οι άντρες. Κατά διαστήματα περνούσαν τα χέρια τους οι άντρες μπροστά από τις γυναίκες και πλέκονταν. Ο ρυθμός του τραγουδιού ήταν αργός και παραπονεμένος και αυτό αντανανλάταν στις αργές κινήσεις του χορού, δύο βήματα μπρος και δύο βήματα πίσω. Εκείνοι που χόρευαν μπροστά αποτελούσαν αντίθεση και έδειχναν το καμάρι, τη λεβεντιά και το μεράκι με το ζωηρό και έντονο τρόπο που χόρευαν στον τόπο. Αξιοσημείωτο είναι ότι έπαιρναν μέρος όλοι, νέοι και ηλικιωμένοι και οι γεροντότεροι με την πείρα τραγουδούσαν και πρόσεχαν αν το «λένε καλά και το πάνε καλά» και το χορό και το τραγούδι.

Δε χορεύεται ούτε τραγουδιέται έτσι σε κανένα άλλο γειτονικό χωριό και είναι άγνωστο αν υπάρχουν άλλες παραλλαγές. Ανήκει πάντως στα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το θέμα είναι το πικρό παράπονο του αδικημένου. Υπηρέτης (εργάτης) – κακό αφεντικό – αδικία. Είναι περίεργο πως σε αυτές τις κλειστές κοινωνίες με αταξικό συνήθως χαρακτήρα έχουμε το πιο ωραίο ίσως ταξικό τραγούδι. Προσέξετε τη σύνθεση του ειδυλλιακού με το κοινωνικό.

Γιορτή της Αγίας Παρασκευής στη Δράμα

Κάθε χρόνο στης 26 Ιουλίου γιορτάζεται η μνήμη της πολιούχου του χωριού Μεγαλομάρτυρος Αγίας Παρασκευής. Την παραμονή της εορτής το απόγευμα μετά τον Μέγα Πανηγυρικό εσπερινό στον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής γίνεται η περιφορά της εικόνας. Κατόπιν παρουσιάζονται παραδοσιακοί χοροί από τους πολιτιστικούς συλλόγους του Δήμου. Ακολουθεί λαϊκό γλέντι στην πλατεία του χωριού. Ανήμερα της εορτής το πρωί γίνεται πανηγυρική Θεία Λειτουργία και το απόγευμα συνεχίζονται οι παραδοσιακοί χοροί από τους Πολιτιστικούς Συλλόγους.

Εορτή Αγίας Παρασκευής στο Μέτσοβο

Ένα έθιμο που αναβιώνει κάθε χρόνο στην εορτή της Αγίας Παρασκευής στο Μέτσοβο είναι και η περιφορά της εικόνας της πολιούχου από τους καβαλάρηδες. Από το πρωί, κάτοικοι του χωριού ετοιμάζουν τα άλογα, φοράνε τις τοπικές ενδυμασίες και περιφέρονται στα καλντερίμια. Μόλις τελειώσει η θεία λειτουργία, συγκεντρώνονται στο προαύλιο του ναού και μετά από κλήρωση που γίνεται ο ιερέας παραδίδει την εικόνα στον τυχερό. Ακολουθεί περιφορά της εικόνας γύρω από την πλατεία με επικεφαλής τον καβαλάρη που την κρατάει και όλους τους υπόλοιπους να ακολουθούν μέχρι να επιστρέψουν πάλι στο ναό και να την παραδώσουν στους ιερείς. Είναι όντως ένα εντυπωσιακό έθιμο!

Πηγή : https://www. ekklisiaonline.gr/

Του Αϊ Λιώς γυρίζει ο καιρός αλλιώς!!!

 

Του Αϊ Λιώς γυρίζει ο καιρός αλλιώς!!!

Μια μεγάλη γιορτή του καλοκαιριού είναι στις 20 Ιουλίου, η ανάληψη του Προφήτη Ηλία και όχι η μνήμη, όπως συνηθίζεται με άλλους Άγιους.

 

 

Κάθε ξωκλήσι στις κορυφές των Ελληνικών βουνών γιορτάζει…

 

Σύμφωνα με μια παράδοση, ο Προφήτης ζούσε σε μια σπηλιά στο βουνό. Την τροφή του του την έφερνε ένα κοράκι και το κρύο το αντιμετώπιζε με μια «μηλωτή» (προβιά, προβατίσια-μάλλινη γούνα).

 

 

Όταν ήρθε η ώρα να πεθάνει μπρος στα έκπληκτα μάτια του μαθητή του Ελισσαίου, τον πήρε ένα πύρινο άρμα και τον ανέβασε στον ουρανό.

 

Αυτή η παράδοση, τον καθιστά και προστάτη των γουναράδων, αλλά και των αστροναυτών!

 

Επίσης θεωρείται και προστάτης των αγροτών, το οποίο είναι σε λίγους γνωστό. Ο λόγος είναι ότι η ύπαιθρος είναι εξαρτημένη από τις καιρικές συνθήκες και ο Αϊ-Λιάς «ελέγχει» τα μετεωρολογικά φαινόμενα. Κατά κάποιο τρόπο θα λέγαμε, ότι πήρε τη θέση του παλαιού θεού Διά ή ακόμα και του θεού Ήλιου.

 

Θεωρείται πως μαζεύει και σκορπίζει τα σύννεφα, όπως και κρατά ή αφήνει τη βροχή, όπως έκανε και ο Δίας.

 

Μια παράδοση λέει: «Όταν βρέξει, είναι δική του παράκληση, όταν βροντάει, είναι που τρέχει με το άρμα του στον ουρανό κι όταν γίνεται σεισμός, είναι οργισμένος».

 

Στη Θράκη και στη Μακεδονία θυσιάζουν πρόβατα για να τους λυπηθεί ο άγιος και να βρέξει, όπως ακόμα και κοκόρια.

 

Επίσης τον τιμούν και οι τσοπάνηδες, γιατί τον έχουν συντροφιά στις βουνοκορφές και γιατί η βροχή που στέλνει, φυτρώνει και παχαίνει το χορτάρι που βοσκούν τα ζωντανά τους.

 

Τόσο οι αγρότες, όσο και οι βοσκοί, έχουν βγάλει διάφορες πρακτικές παρατηρήσεις για τη μέρα αυτή, όπως:

 

«Του Αη Λιώς γυρίζει ο καιρός αλλιώς». «Ήρθε τ’ Αη Λιώς, βαλ’ την κάπα σου αλλιώς». «Αν το μεσημέρι ο ουρανός είναι αίθριος, τότε ο χειμώνας θα είναι μαλακός. Αν όχι, βαρύς».

 

«Όταν φανούν σύννεφα απ΄ το βορρά, θα έχει βαρυχειμωνιά, αν φανούν από το νότο το αντίθετο». «Αν ο σκύλος του κοπαδιού είναι γυρισμένος προς το βορρά, θα κάνει βαρύ χειμώνα, αν είναι κατά το νότο θα κάνει ελαφρύ».

 

Γνωστές είναι και «οι φωτιές του Αϊ-Λια», που ανάβουν οι πανηγυριστές στις κορυφές των βουνών. Αρκετές τις ανάβουν μόνο με λιβάνι, που φέρνουν οι πιστοί για τον Άγιο.

 

Σκοπός είναι, οι λάμψεις να φανούν σε όσο γίνεται περισσότερους πιστούς στα γύρω πεδινά χωριά, γιατί θεωρείται ευλογία.

 

Κάθε τόπος έχει τα δικά του ήθη και έθιμα την ημέρα αυτή για να τιμήσουν τον Άγιο.

 

Όταν ήταν εν ζωή λέγεται ότι κατέβασε τρεις φορές φωτιά από τον ουρανό, κάνοντας τους Ισραηλίτες με μια φωνή να πουν: «αληθώς Κύριος ο Θεός, αυτός ο Θεός». Επίσης εμπόδισε τη βροχή και δεν έβρεξε ο ουρανός τρεισήμισι χρόνια.

 

Ακόμα ανάστησε το νεκρό γιο της Σεραφθίας χήρας και κατέκαυσε τους εκατό ανθρώπους που έστειλε ο βασιλιάς Οχοζίας.

 

Ο Προφήτης Ηλίας είναι γνωστό ότι δεν έχει πεθάνει αλλά έσχισε τον Ιορδάνη ποταμό και ανελήφθη με πύρινη άμαξα στον ουρανό και επίσης στάθηκε δίπλα στο Χριστό κατά τη Μεταμόρφωσή του μαζί με το Μωϋσή.

 

Έτσι οι ορθόδοξοι δεν εορτάζουν την κοίμηση του, αλλά την ανάληψή του. Από την άλλη, ο απόστολος Παύλος αναφέρει ότι ο Προφήτης Ηλίας δεν ανελήφθη όπως ο Ιησούς στον ουρανό, αλλά άφησε ο Θεός να φανεί ότι ανελήφθη και ο προφήτης Ηλίας ζει στην γη με φθαρτό σώμα, εδώ και χιλιάδες χρόνια τώρα.

 

Έτσι εμφανίστηκε με το υλικό του σώμα ως εκπρόσωπος των ζώντων, στη Μεταμόρφωση του Κυρίου στο όρος Θαβώρ και όπως αναφέρει ο προφήτης Μαλαχίας και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος στην Αποκάλυψη, αναμένεται να εμφανιστεί και να καταδείξει τον Αντίχριστο μαζί με τον Ενώχ αλλά θα ηττηθούν και θα σκοτωθούν, πριν από τη Δευτέρα Παρουσία.

 

Πηγή : https://www.ilialive.gr/live

 

 

Σαν τα μάρμαρα της Πόλης : Το τραγούδι η ιστορία του και οι στίχοι

 Σαν τα μάρμαρα της Πόλης

Γράφει ο Σπύρος Νεραϊδιώτης*.

Κατά το 1920 μια κοπέλα από την Κωνσταντινούπολη ερωτεύτηκε έναν νέο από την Πρέβεζα. Ο νέος ίσως έκλεψε την κοπέλα γι’ αυτό και ο γάμος έγινε στην Πρέβεζα, με όλα τα έθιμα της εποχής εκείνης. Στο γαμήλιο γλέντι η νύφη δεν ήξερε να χορέψει κανένα χορό, γιατί δεν γνώριζε τα τραγούδια και τους ρυθμούς της περιοχής. Είπε τότε στα όργανα να τραγουδήσει η ίδια και να χορέψει ένα τραγούδι από την πατρίδας της και οι οργανοπαίχτες να συνοδεύουν πάνω στη μελωδία και το ρυθμό του τραγουδιού. Έτσι και έγινε. Η νύφη χόρευε και τραγουδούσε και οι οργανοπαίχτες συνόδευαν στο ρυθμό του τραγουδιού:

 

Σαν τα μάρμαρα της Πόλης, που ’ναι στην Αγιά-Σοφιά,

έτσι τα ’χεις ταιριασμένα μάτια, φρύδια και μαλλιά.

Αποφάσισα να γίνω στην Αγιά-Σοφιά κουπές,

να ’ρχονται να προσκυνούνε Τουρκοπούλες και Ρωμιές.

Σαν την μαρμαροκολόνα στέκεις μες στην εκκλησιά

και ζουρλαίνεις και τρελαίνεις των μανάδων τα παιδιά.

 

Τελειώνοντας η νύφη το χορό, άρεσε τόσο πολύ στους οργανοπαίχτες καθώς και όλους τους καλεσμένους ο γρήγορος ρυθμός και τα λόγια του τραγουδιού που ονόμασαν το χορό Φυσούνι, από το φύσημα του αέρα που φυσάει στην περιοχή, επειδή ο χορός είναι γρήγορος, σε αντίθεση με τους χορούς της Ηπείρου, που είναι αργοί.OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Τραγούδι της αγάπης, σε 9σημο ρυθμό, που χορεύεται με ιδιότυπα βήματα στην Πρέβεζα. Έλκει την καταγωγή του από την Πόλη, όπως μαρτυρούν τα λόγια του τραγουδιού και ο ρυθμός της μουσικής. Γι’ αυτό λέγεται και καρσιλαμάς. Αναφέρεται στην όμορφη κοπέλα της Πόλης που τα μάτια, τα φρύδια και τα μαλλιά της είναι ταιριασμένα με τα σπάνια και μεγάλης αξίας μάρμαρα της Αγια-Σοφιάς. Η κορμοστασιά της είναι σαν μαρμάρινη κολόνα, που είναι έργο τέχνης του μεγάλου αριστουργηματικού ναού «της του Θεού Σοφίας». Η δε παρουσία της τρελαίνει όλα τα παιδιά της ηλικίας της. Τραγούδι που υμνεί τη γυναίκα με τα κάλλη της και τα χαρίσματά της.

 

Πηγή : http://ww w.elliniki-gnomi.eu/san-ta-marmara-tis-polis/

 

*ο Σπύρος Νεραϊδιώτης είναι

χοροδιδάσκαλος, λαογράφος,

τηλεοπτικός παραγωγός –

τα κείμενα είναι από το βιβλίο του

ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΤΩΝ ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ

 

 

Ίμβρος αφιέρωμα μέρος 5ο : Συμπεράσματα και επίλογος

 Ίμβρος αφιέρωμα μέρος 5ο : Συμπεράσματα και επίλογος

 

Από τα παραπάνω μπορούμε να συμπεράνουμε πώς η Ίμβρος, αν και είναι ένα νησί που ανήκει στην Τουρκία εδώ και πολλά χρόνια, δε σταμάτησε παρά τις δυσκολίες, να αναβιώνει όσο μπορεί περισσότερο τα ήθη και τα έθιμα του. Καταρχήν, στην Ίμβρο παρ’ όλο που είναι νησί δεν παρατηρούμε τόσες πολλές ομοιότητες με τα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου, όπου επικρατεί το νησιώτικο στυλ με τ’ άσπρα σπίτια και τα μπλε παράθυρα, όσες με τη Μακεδονία, την Κωνσταντινούπολη και τη Μ. Ασία. Αυτό αφορά και στον χαρακτήρα των παραδοσιακών οικισμών της που είναι αγροτοκτηνοτροφικός και σε γενικές γραμμές όμοιος με αυτόν που συναντάμε στα νησιά του Β.Α Αιγαίου. Ακόμη, τα οικήματα είναι επηρεασμένα από την ηπειρωτική (στεριανή) αρχιτεκτονική των γεωργικών σπιτιών, που επιχωριάζει στις περιοχές της Μακεδονίας και Θράκης αλλά και με στοιχεία από τα μικρασιατικά παράλια. Αλλά και ως προς τα μουσικά ακούσματα παρατηρούμε αρκετές επιρροές απ’ αυτά τα μέρη και στην κουλτούρα τους και στον τρόπο ζωής τους.

Οι γυναίκες ήταν αυτές που είχαν το πάνω χέρι στο σπίτι, στην ανατροφή των παιδιών και γενικώς στις δουλειές, καθώς οι άνδρες απουσίαζαν αρκετό χρόνο διότι ήταν είτε στα καράβια είτε ασχολούνταν με τις γεωργικές δουλειές εκτός χωριού. Γι’ αυτό άλλωστε παρατηρούμε και την ελευθερία τους στη συμμετοχή των πανηγυριών ή των άλλων εορταστικών εκδηλώσεων αλλά ακόμη και στη λήψη σημαντικών αποφάσεων που αφορούσαν την οικογένεια τους. Αυτό το γεγονός καθιστούσε την κοινωνία της Ίμβρου αρκετά μητριαρχική.

Όλες αυτές οι κοινωνικές συγκεντρώσεις που αποτελούσαν μια αφορμή για χορό (γάμοι, βαπτίσεις, πανηγύρια κ.ά.), σταμάτησαν να διοργανώνονται απ’ τη δεκαετία του ’70 και μετά και αυτό συνέβη γιατί ο γηγενής πληθυσμός λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν στο νησί (κλείσιμο των σχολείων, άνοιγμα αγροτικών φυλακών με βαρυποινίτες, εγκατάσταση στρατοπέδων σε συνδυασμό με εκφοβισμό των κατοίκων του νησιού), τους έκανε να ‘μεταναστεύσουν’ οι περισσότεροι προς την Ελλάδα και άλλοι σε διάφορες χώρες του κόσμου. Έτσι, τους λίγους γενναίους εναπομείναντες που παρέμειναν στο νησί, δεν τους έμεινε δυστυχώς διάθεση για τη συνέχεια τέτοιων εκδηλώσεων, με αποτέλεσμα σιγά σιγά να εκλείψουν τα περισσότερα απ’ αυτά τα έθιμα.

Οι χοροί διοργανώνονταν συνήθως στην πλατεία των χωριών ή στα καφενεία και συνήθως διαρκούσαν απ’ το απόγευμα μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Ωστόσο, αρκετές φορές το γλέντι συνεχιζόταν απ’ τους μερακλήδες κάνοντας καντάδες από σπίτι σε σπίτι με τη συνοδεία των οργάνων.

Σύμφωνα μ’ αυτά που μου διηγήθηκαν οι ηλικιωμένοι συγχωριανοί μου, οι χοροί τους οποίους χόρευαν σ’ όλες τις περιστάσεις, ήταν κυκλικοί, εκτός απ’ τους Καρσιλαμάδες που ήταν είτε αντρικοί είτε μικτοί. Αυτό οφείλεται στο ότι κατά τη διάρκεια όλων αυτών των εκδηλώσεων οι Τουρκικές αρχές ήταν παρούσες. Ήθελαν μ’ αυτό τον τρόπο να δηλώσουν ότι ήταν ενωμένοι και είχαν αλληλεγγύη μεταξύ τους και τίποτα δεν μπορούσε να τους χωρίσει. Ακόμη, κανείς δε χόρευε πρώτος, με την έννοια που επικρατεί σήμερα για να ξεχωρίσει ή να επιδείξει τις γνώσεις του πάνω στο χορό. Όποιος ήθελε, άνδρας ή γυναίκα μπορούσε να σύρει το χορό, δίνοντας τ’ ανάλογο φιλοδώρημα στα όργανα ή στο βιολιτζή. Χαρακτηριστικό αυτού που έσερνε το χορό ήταν να κρατάει το μαντήλι. Ωστόσο δεν έκανε ιδιαίτερες φιγούρες προκειμένου να ξεχωρίσει απ’ τους άλλους, το πολύ πολύ έκανε καμιά στροφή ο ίδιος ή τη ντάμα την οποία συνόδευε. Όλοι ήταν ίσοι μεταξύ ίσων. Συμμετείχαν ανεξαιρέτως άνδρες, γυναίκες, ηλικιωμένοι, ακόμη και τα μικρά παιδιά στο τέλος του κύκλου, παρατηρώντας τα βήματα απ’ τους μεγαλύτερους, προσπαθώντας να τους μιμηθούν όσο καλύτερα μπορούσαν. Δεν υπήρχαν ταξικές θέσεις στον κύκλο, ο καθένας άντρας ή γυναίκα μπορούσε να πιαστεί όπου θέλει, δε χόρευαν κατά οικογένειες ή οι συγγενείς ο ένας δίπλα στον άλλο. Παρ’ όλα αυτά αν κάποιος ήθελε να χορέψει πιανόταν κοντά στους γνωστούς του. Αυτός που ήθελε να σύρει το χορό έλεγε συνήθως στ’ όργανα το είδος του χορού που ήθελε να χορέψει και όχι το σκοπό- τραγούδι, αυτή ήταν αρμοδιότητα των οργανοπαιχτών. Για να σύρει ένας άλλος τον κύκλο, αφού έκανε την παραγγελιά του στ’ όργανα, περίμενε έξω απ’ αυτόν μέχρι ο προηγούμενος να κάνει κάποιους κύκλους κι ύστερα έμπαινε στο χορό πιάνοντας δίπλα του. Οι οργανοπαίχτες μάθαιναν να παίζουν συνήθως οι μικρότεροι απ’ τους πατεράδες ή έπαιζαν εμπειρικά και η θέση τους ήταν στο κέντρο του χορού είτε όρθιοι είτε καθιστοί.

Επίσης, όταν χόρευαν για παράδειγμα, οι άντρες Βαρύ Καρσιλαμά οι γυναίκες δεν χτυπούσαν παλαμάκια. Σ’ άλλες περιπτώσεις αυτοί που δε χόρευαν κάθονταν στα τραπέζια ή στα πεζούλια και χτυπώντας παλαμάκια, ενθάρρυναν αυτούς που χόρευαν και συμμετείχαν και αυτοί με τον τρόπο τους, σιγοτραγουδώντας.

Αρκετές φορές τους χορούς συνόδευαν οι καλλίφωνοι ή οι μερακλήδες που τραγουδούσαν και χόρευαν συγχρόνως. Σε περιπτώσεις όμως, που μαζεύονταν στις αυλές των σπιτιών για ονομαστικές γιορτές τύχαινε να μην έχουν συνοδεία οργάνων οπότε χόρευαν κυρίως με τραγούδια. Ωστόσο, σε τέτοιες μικρές κοινωνίες των χωριών η γνώμη του κόσμου έπαιζε καταλυτικό ρόλο, γι’ αυτό και δεν έλειπαν ο έπαινος και η επιδοκιμασία των χωριανών για τους ‘καλούς’ χορευτές και αντίστοιχα τα περιπαικτικά σχόλια για όσους δεν τα κατάφερναν.

Τα πανηγύρια βέβαια δε διοργανώνονταν μόνο στην πλατεία του χωριού αλλά και στα ξωκλήσια, που ήταν κοντά στο κάθε χωριό, προς τιμήν κάποιου Αγίου. Και εκεί ωστόσο χόρευαν τους ίδιους χορούς με τη διαφορά ότι εκεί το χορό τον έσερνε ο παπάς. Στους γάμους εκτός των άλλων μουσικών σκοπών που τραγουδούσαν, υπήρχε και ο ‘νυφκάτος’ τον οποίο και χόρευαν και τραγουδούσαν. Δεν έλειπαν βέβαια και οι ευρωπαϊκοί χοροί τη μέρα εκείνη, όπως βαλς, ταγκό και φοξ αγκλέ. Επίσης, αρκετές φορές πήγαιναν και σε εκδηλώσεις που γίνονταν σε κοντινά χωριά όπως πανηγύρια, γάμοι κ.ά. Βεβαία και οι επισκέψεις των λεγόμενων ‘παραχωριτών’ απ’ τα γειτονικά χωριά ήταν συχνές προκειμένου να συμμετέχουν σ’ όλες αυτές τις εκδηλώσεις.

Διακρίνουμε ακόμη, πως ο χορός αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των κατοίκων και δεν έχαναν ευκαιρία να γλεντούν και να τραγουδούν. Παρατηρούμε ωστόσο ότι κάθε μορφής εορταστικής εκδήλωσης του νησιού συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό και στη δημιουργία ισχυρών αισθηματικών δεσμών μεταξύ ανδρών και γυναικών που τις περισσότερες φορές κατέληγαν σε γάμο.

Επιπλέον, όσον αφορά στους μουσικούς σκοπούς και τα τραγούδια που χορεύονταν απ’ τους Ιμβρίους, επειδή υπάρχουν αρκετές ομοιότητες με τα γειτονικά νησιά, όπως τη Σαμοθράκη και κυρίως τη Λήμνο, έχει λεχθεί απ’ όσους έχουν ασχοληθεί με τη λαογραφική μελέτη αυτών των χορών πως οι Ίμβριοι δεν είχαν δικούς τους χορούς αλλά τους δανείστηκαν απ’ αυτά τα νησιά, μηδενίζοντας έτσι τη μουσικοχορευτική παράδοση του νησιού. Κατά την άποψή μου, λόγω της γεωγραφικής θέσης αυτών των νησιών, λογικό είναι να δέχτηκαν επιρροές το ένα απ’ τ’ άλλο. Απλά επειδή η Ίμβρος, λόγω της Συνθήκης της Λωζάννης πέρασε στα χέρια της Τουρκίας, ενώ η Λήμνος δεν είχε την ίδια τύχη, θεώρησαν ότι η ‘πατρότητα’ των χορών προέρχεται απ’ τα ελληνικά νησιά. Η αδιάλειπτη όμως παρουσία των χορών αυτών στο πέρασμα των χρόνων, είναι η ζωντανή απόδειξη ότι αποτελούν για τους Ιμβρίους πολιτισμική παρακαταθήκη.

Τα περισσότερα δυστυχώς, απ’ αυτά τα ήθη και έθιμα που περιγράφω στην εργασία μου άρχισαν σιγά σιγά να εκλείπουν με το πέρασμα των χρόνων λόγω των συνθηκών που επικράτησαν στην Ίμβρο και να μην μπορούν να αναβιώσουν. Ωστόσο οι Ίμβριοι δεν ξέχασαν ποτέ τις παραδόσεις τους και όσα τους συνέδεαν με το παρελθόν γι’ αυτό και σε κάθε ευκαιρία που τους δίνεται σε όποιο μέρος κι αν βρίσκονται συνεχίζουν την αναβίωση των εθίμων αυτών, όσο πιο πιστά μπορούν. Στην Ίμβρο, πάντως το έθιμο που κυριαρχεί ακόμα και σήμερα είναι αυτό του Δεκαπενταύγουστου προς τιμήν της Παναγίας, που αποτελεί και την αφορμή για να μαζευτούν όλοι οι Ίμβριοι και από τις πέντε ηπείρους και να θυμηθούν όλες εκείνες τις ωραίες στιγμές που έζησαν στα νιάτα τους.

Την τελευταία δεκαετία, αρκετοί είναι και οι νέοι που αποφασίζουν να κάνουν το γάμο ή τη βάπτιση των παιδιών τους στο νησί κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες και ιδιαίτερα τον Αύγουστο που είναι μήνας συνάντησης για όλους. Μ’ αυτό τον τρόπο δίνουν μια νότα ελπίδας, αισιοδοξίας και χαράς στην Ίμβρο! Φροντίζουν βέβαια, να τηρούν όσο περισσότερο γίνεται τα έθιμα που ‘κληρονόμησαν’ απ’ τους γονείς τους.

Ακόμη, δε λείπουν και τα πανηγύρια στα διάφορα ξωκλήσια του νησιού προς τιμήν των Αγίων που συνεχίζουν να γίνονται κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες τηρώντας τις παραδόσεις.

Για όλα αυτά τα δρώμενα που λαμβάνουν χώρα κάθε Αύγουστο στο νησί καταλυτικός είναι ο ρόλος των δύο μεγάλων Συλλόγων (Αθήνας & Θεσσαλονίκης), που ‘επιστρατεύουν’ κυρίως τους νέους, οι οποίοι συμμετέχουν σ’ όλες τις πολιτιστικές εκδηλώσεις. Προσκαλούν διάφορα χορευτικά συγκροτήματα, χορωδίες, διάσημους τραγουδιστές, προσκόπους από την Ελλάδα, δίνοντας έτσι την ευκαιρία σ’ όλους αυτούς που ‘αγνοούσαν’ για πολλά χρόνια τον τόπο αυτό και την ιστορία του, να το γνωρίσουν από κοντά και να διαπιστώσουν από μόνοι τους ότι η ελληνικότητα του νησιού δεν έχει χαθεί στο πέρασμα των αιώνων.

Η μεγαλύτερη υπερηφάνεια και ευτυχία όλων των Ιμβρίων είναι η κοινή καταγωγή μας με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, κ. κ. Βαρθολομαίο, που κατάγεται από τους Αγίους Θεοδώρους. Οι συχνές επισκέψεις του στο νησί, και ιδιαίτερα φέτος το Πάσχα που είχε να γιορτάσει αυτές τις Άγιες μέρες στη γενέτειρά του από τα παιδικά του χρόνια, δίνουν ιδιαίτερη ζωντάνια και κάνουν την Ίμβρο ακόμα πιο ξεχωριστή και ξακουστή σ’ όλο τον κόσμο! Με τις ομιλίες του που οι περισσότερες απευθύνονται στους νέους του νησιού, τους παροτρύνει να επισκέπτονται την Ίμβρο όσο πιο συχνά μπορούν αλλά ακόμη και να παντρεύονται σ’ αυτήν, να εγκατασταθούν και να γεμίσουν τα παιδιά τους το καινούριο Σχολείο που πρόκειται να επαναλειτουργήσει από το Σεπτέμβρη ύστερα από 49 ολόκληρα χρόνια! Δεν παραλείπει όμως και να τους υπενθυμίζει να συνεχίσουν να μιλούν την τοπική διάλεκτο τα λεγόμενα «Νιμπρώτ’κα» όπως και οι γονείς τους, να μην αφήσουν να χαθεί αυτή η τοπολαλιά και να νιώθουν υπερήφανοι που είναι οι συνεχιστές της.

Σίγουρα, οι καταστάσεις και οι σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία, όσο αναφορά στο θέμα της Ίμβρου έχουν αλλάξει αρκετά μετά από τόσα χρόνια που κυριαρχούσε το μίσος και η διχόνοια. Γι’ αυτό και πιστεύω πώς είναι χρέος και των δύο να αποκαταστήσουν τις ζημιές που προκάλεσαν όχι μόνο στο ίδιο το νησί αλλά και στους κατοίκους της. Πρέπει να εκτιμήσουν σωστά, την αξία αυτής της πολιτισμικής κληρονομιάς που φέρει επί αιώνες τώρα αυτό το νησί και να μην την αφήσουν άλλο στο περιθώριο. Να εξοικονομήσουν ακόμη κονδύλια, για τη συντήρηση των παραδοσιακών οικισμών και κυρίως της αναπαλαίωσης των κτιρίων, όπως βρυσών, σχολείων, καφενείων, ελαιοτριβείων κ.ά. και όχι να προσπαθούν να αλλοιώσουν το παραδοσιακό κομμάτι αυτών. Θα μπορούσαν επιπλέον, κλιμάκια επιστημόνων να ασχοληθούν διεξοδικά με τη συντήρηση των εκκλησιών και των ιερών κειμηλίων. Το Τουρκικό κράτος θα μπορούσε να συμβάλλει στην ίδρυση μικρών λαογραφικών μουσείων, αν είναι εφικτό και σε κάθε χωριό, διασώζοντας έτσι το πλούσιο υλικό που ακόμη διαθέτουν.

Η Ελλάδα απ’ την πλευρά της, θα πρέπει να αναλάβει και συγχρόνως να επιδιώκει την προώθηση του νησιού αυτού, ώστε να το επισκέπτονται όλο και περισσότεροι Έλληνες και να ξεφύγει επιτέλους από την αφάνεια που βρισκόταν και τη σκόπιμη διαγραφή της απ’ το χάρτη επί τόσα χρόνια. Αυτό θα μπορέσει ίσως να το πετύχει με την ακτοπλοϊκή σύνδεση της Ίμβρου με άλλα νησιά που επί δεκαετίες παραμένει ακόμη στα χαρτιά.

Οι Σύλλογοι τώρα, που εδρεύουν στην Ελλάδα αλλά και σ’ άλλες χώρες του εξωτερικού θα πρέπει να συνεχίσουν την προτροπή τους προς τους απανταχού Ιμβρίους να επισκέπτονται τη γενέτειρα τους όσο περισσότερο συχνά μπορούν και να μην την αφήνουν να ξεχαστεί στο πέρασμα των χρόνων ή να παραμείνει σαν μια γλυκιά ανάμνηση των παιδικών τους χρόνων. Ακόμη, να παροτρύνουν τους νέους, όπως και ο Πατριάρχης μας, να αναβιώνουν τα έθιμα που γνώρισαν απ’ τους γονείς και παππούδες τους αλλά επιπλέον να τελούν και τα μυστήρια του γάμου ή της βάπτισης με τον παραδοσιακό τρόπο, ώστε να μην εκλείψουν στο διάβα των χρόνων όλα αυτά τα πλούσια ήθη και έθιμα που κληρονόμησαν.

Τέλος, θα ήθελα να προτείνω, στο καινούριο Σχολείο που θα επαναλειτουργήσει αν όλα πάνε καλά από Σεπτέμβρη, να υπάρξει στα πλαίσια του μαθήματος, ευέλικτη ζώνη να ασχοληθούν τα παιδιά και με την Ιμβριακή γλώσσα, μιας και είναι και επιθυμία του Πατριάρχη μας να ομιλείται απ’ τους νέους και να μη χαθεί. Ακόμη, να έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν όλα εκείνα τα επαγγέλματα που ασκούσαν οι πρόγονοι τους στον ευλογημένο αυτό τόπο και δυστυχώς τείνουν να εξαφανιστούν. Στα πλαίσια του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής θα μπορούσαν να διδαχθούν τους χορούς που τελούνταν στο νησί σε κάθε είδους περίσταση, συνεχίζοντας έτσι την παράδοση αυτού του τόπου.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τελειώνοντας θα ήθελα να τονίσω την πικρή αλήθεια, ότι στην Ίμβρο, η μοίρα επιφύλαξε να έχει δύο ‘μητριές’. Καμιά ‘μάνα - χώρα’ να νοιαστεί και να τη φροντίσει ειλικρινά. Η μια μητριά δεν ήθελε και η άλλη στο διάβα της ιστορίας, ήθελε αλλά δεν μπορούσε… Η αδιαφορία και των δυο έχει αφήσει ανεξίτηλα σημάδια στο σώμα της. Παρ’ όλα αυτά όμως, «Δώρημα αγάπης» αποκάλεσε την Ίμβρο, ο διάκονος και νομοφύλακας Ιωάννης ο Ευγενικός, όταν την επισκέφτηκε το 15ο αιώνα για πρώτη φορά και αυτό συνεχίζει να είναι για όλους τους Ιμβρίους ακόμη. Συνεχίζει να ζει λαβωμένη, πικραμένη, προδομένη με τους λιγοστούς κατοίκους της να τη λατρεύουν με τους ισχυρούς ανέμους της, τη φουρτουνιασμένη θάλασσα, τα τρεχούμενα νερά της, τα πανέμορφα λουλούδια της και τα ευωδιαστά φαρμακευτικά φυτά της… Ξέρουν ότι δεν είναι μόνοι και έχουν δίπλα τους όλα τα ξενιτεμένα παιδιά της Ίμβρου και κυρίως τους νέους που είναι έτοιμοι να μεταλαμπαδεύσουν και στις επόμενες γενιές όλες τις πλούσιες και ξεχωριστές παραδόσεις αυτού του τόπου. Τον όρο «χαμένες πατρίδες» οι Ίμβριοι ποτέ δεν τον αποδέχτηκαν και μετά από δεκαετίες ολόκληρες αγώνων βλέπουν σήμερα κάποια σημάδια δικαίωσης και ‘Ανάστασης’ όπως πρόσφατα τ’ αποκάλεσε ο Πατριάρχης μας.

Στον κόσμο της παγκοσμιοποίησης, που τα πάντα μεταβάλλονται με ταχύτατους ρυθμούς, η Ίμβρος διατηρώντας το ‘χρώμα’ της μπορεί να γίνει υπόδειγμα συνύπαρξης διττού πολιτισμού.

 

Πηγές

Αποσπάσματα από μια εκπληκτική διπλωματική εργασία της φοιτήτριας των ΤΕΦΑΑ Θεσσαλονίκης  Θεοδωρίδου Άννα

 Ανδρόνικος Μανώλης (1938): «Μελέτη Δημοτικών τινών Ασμάτων της Ίμβρου», Λεύκωμα της νήσου Ίμβρου, εν Αθήναις

- Μπακαϊμης Αλ. (1979): «Γαμήλια έθιμα της Ίμβρου», Γ΄ Συμπόσιο Λαογραφίας του Βορειοελλαδικού Χώρου, Θεσσαλονίκη

-Κράους Ρ. (1980) : «Ιστορία του χορού» (Μτφ: Γ. Σιδηρόπουλος, Μ. Κακαβούλια), Αθήνα: Εκδ. Νεφέλη

-Lange R. (1988): «Η εξέλιξη της Εθνοχορολογίας», (Μτφ: Ν. Μαρνέρη) , Πρακτικά Β’ συνεδρίου ΔΟΛΤ, (σελ.83-113), Αθήνα: Εκδ. Α. Ράφτης

- Μελετζής Σπύρος, Ελένη Αιματίδου- Αργυρίου (1997): «ΙΜΒΡΟΣ», ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΌ ΛΕΥΚΩΜΑ

- Μαυροβουνιώτης Φ., Αργυριάδου Ε., Μαλκογεώργος Αλ., (2006) : «Ελληνικοί Χοροί», Θεσσαλονίκη

- Νταλντάς Νίκος (1982): «Ιστορική- λαογραφική μελέτη της Ίμβρου», Θεσσαλονίκη

- Πασαδαίος Αρ. (1973): «Λαϊκή αρχιτεκτονική της Ίμβρου», Αθήνα

- Πραντσίδης Γιάννης (2004) : «Ο χορός στην ελληνική παράδοση και η διδασκαλία του», Αιγίνιο

-www.apn.gr/travel.../taxidi-stin-imvro

- www.ellinwnparadosi.blogspot.com

-el.wikipedia.org/wiki/Ίμβρος

-www.imvrosisland.org (Σύλλογος Ιμβρίων Αθηνών)

-www.imbrosunion.com (Ιμβριακή Ένωση Μακεδονίας- Θράκης) {γεωγραφικά, ιστορικά στοιχεία, πολιτισμός (ήθη- έθιμα)}

- www.pare-dose (Ίμβρος και Τένεδος - Απλά μαθήματα καταπάτησης ανθρώπινων ...)

- http://2opseis.neolaia.de/DaneiaeeU/Oay_io_4i/oianio/oianio.html)

Ίμβρος αφιέρωμα μέρος 4o : ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

 Ίμβρος αφιέρωμα μέρος 4o : ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

 

Δεκαπενταύγουστος

Όσα τελούνται και έχουν

διατηρηθεί μέχρι τις μέρες μας

προέρχονται από παλιά αρχαία

έθιμα, όπως είναι αυτό του. Το

πανηγύρι αυτό είναι απ’ τα

μεγαλύτερα και το λαμπρότερα

της Ίμβρου.

Την παραμονή στις 14 Αυγούστου σύμφωνα με το έθιμο σφάζουν τα τάματα που μπορεί να είναι αρνιά ή βόδια. Αφού διαβαστούν απ’ τον παπά, τα σφάζουν, τα τεμαχίζουν και την επομένη ανήμερα της Παναγίας τα βράζουν σε μεγάλα καζάνια είτε στον αυλόγυρο της εκκλησίας είτε στις μεγάλες βρύσες του χωριού. Στο ζουμί των κρεάτων προσθέτουν κουρκούτα (αλεσμένο σιτάρι). Σ’ αυτή τη διαδικασία βοηθούν μικροί μεγάλοι και όλο το χωριό είναι επί ποδός για την προετοιμασία του μεγάλου πανηγυριού το βράδυ στην πλατεία του χωριού. Εκεί μοιράζεται το φαγητό σ’ όλους τους χωριανούς και στους παραχωρίτες (κατοίκους άλλων χωριών) που έρχονται και μαζί με τους ντόπιους οργανοπαίχτες ξεκινάει το γλέντι. Ακόμη, εκείνη τη μέρα μετά τη Θεία Λειτουργία πηγαίνουν στα μνήματα και τιμούν τους νεκρούς τους, με τα λεγόμενα νεκρόδειπνα. Μετά το τρισάγιο που θα γίνει, μοιράζουν στον κόσμο σταφύλια, αχλάδια, λουκούμια αλλά και διάφορα γλυκά και πίτες. (Ανδριάνα Κοντογιώργη)

 

Ο ιμβριώτικος κλήδονας

Το πιο γνωστό κατάλοιπο από τις αρχαιότερες ειδωλολατρικές συνήθειες είναι ο κλήδονας. Αυτό το είδος της αρχαίας ειδωλολατρικής κληρομαντείας, αφού δέχθηκε τον κλυδωνισμό των Βυζαντινών, διαμόρφωσε το σημερινό είδος του κλήδονα, όπως σήμερα γίνεται στην Ίμβρο. Εκτός απ’ την Ίμβρο, ο κλήδονας συναντιέται σ’ όλα τα παραλιακά νησιά της Μ. Ασίας και στο Μικρασιατικό χώρο. Ετυμολογικά η λέξη κλήδονας, παράγεται απ’ τη λέξη κληδών που σημαίνει προφητεία, φήμη, μαντεία. (Αλ. Ζαφειριάδης 1948, σελ. 15)

Χαρακτηρίζεται σαν διασκεδαστική συγκέντρωση κοριτσιών και αγοριών με λαϊκά αυτοσχέδια τραγουδάκια: σοβαρά, πειραχτικά και αστεία, που προκαλούν με το περιεχόμενό τους γέλιο.

Το τραγούδι του κλήδονα:

Άγι Γιάννη κληδουνά

ήλθαμ’ ούλις με χαρά

και σταθήκαμ’ γύρου γύρου

να τραβήξουμι τουν κλήρου.

Το μήνα θεριστή στις 24 Ιουνίου είναι η γιορτή του Αγιού Γιαννιού. Την παραμονή στις 23 το απόγευμα, σε κάθε γειτονιά, τα κορίτσια μόλις βασιλέψει ο ήλιος αρχίζουν τις σχετικές ετοιμασίες. Ακόμα και αν βρίσκονταν στις εξοχές, άφηναν το θέρισμα και μαζεύονταν στο ντάμι (αγροικία), για να βάλουν τον κλήδονα και να ξενοιάσουν από την κούραση και τους κόπους του θερισμού. Στην αυλή κάποιου σπιτιού ή στο ντάμι, μια γυναίκα μεγαλύτερης ηλικίας ετοίμαζε το κουρούπι ή ένα μπακίρι κόκκινο, αφού προηγουμένως το ‘πλενε με νερό από τρεις βρύσες. Δύο κοπέλες έπαιρναν το δοχείο και το πήγαιναν στην πιο κοντινή βρύση για να το γεμίσουν νερό (αμίλητο νερό). Το λένε έτσι, επειδή οι κοπέλες πρέπει απ’ την ώρα που πηγαίνουν μέχρι την ώρα που θα γυρίσουν να μη μιλήσουν καθόλου, ούτε και να κοιτάξουν πίσω τους. Αν κάτι απ’ αυτά δεν πήγαινε καλά η διαδικασία έπρεπε να αρχίσει απ’ την αρχή. Η κληδονίστρα, μόλις έπαιρνε το δοχείο απ’ τις δύο κοπέλες, σκέπαζε το κεφάλι της μ’ άσπρο πανί και άρχιζε: -Έτοιμος είν’ η κλήδουνας στ’ Αι-Γιαννού τη χάρη κι όποια έχει το σημάδι της, η ίδια να του βάλει. Αφού η καθεμιά έριχνε κρυφά τα σημάδια της: δαχτυλίδι, καρφίτσα, κουμπιά, κορδέλες, έριχναν και γι’ αυτούς που έλειπαν. Σ’ όλο αυτό το διάστημα η κληδονίστρα μουρμούριζε το ‘Πάτερ Υμών’, πότε επικαλείται τη βοήθεια αγγέλων και δαιμόνων.

Μόλις ριχτούν τα σημάδια όλες μαζί τραγουδούσαν:

-Κλειδώνουμε του κλήδονα στ’ Αι-Γιαννιού τη χάρη και κάθε καλορίζικη αύριο θα του πάρει.

Μετά αφού σκέπαζαν το στόμιο του δοχείου με κόκκινο πανί και το περιέδεναν μ’ άσπρη κλωστή, περνούσαν και μια κλειδαριά. Το δοχείο αυτό το τοποθετούσαν κάτω απ’ τ’ άστρα ή πάνω σε μπαλκόνι ή στα κεραμίδια, όπου θα ‘μενε όλη τη νύχτα. Τ’ άλλο βράδυ θα ανοίγονταν ο κλήδονας. Το βράδυ όμως αυτό, εκτός από τις κοπέλες και τα παλικάρια, παρευρίσκονταν παιδιά και ηλικιωμένοι για να πουν και κείνοι κάποιο προφητικό ή χλευαστικό δίστιχο, ή να γελάσουν με τα πειράγματα. Μόλις η κληδονίστρα ετοιμάζεται ν’ ανοίξει το δοχείο, όλες εκείνες που

παρευρίσκονται τραγουδούν: -Ανοίγουμι τουν κλήδονα στ’ Αι-Γιαννιού τη χάρη κι όποια ‘ναι καλορίζικη ευθύς θε να προβάλει.

Η κληδονίστρα βαστά το κόκκινο πανί του δοχείου τεντωμένο πάνω στο στόμιο. Ένα κοριτσάκι βάζοντας το χέρι του κάτω απ’ το πανί βγάζει ένα- ένα τα σημάδια και τα δείχνει. Το κάθε σημάδι απ’ αυτά συνοδεύεται κι από ένα πειραχτικό δίστιχο. Μερικά απ’ αυτά είναι:

- Μαλαμετένιους η σταυρός κρέμιτι στου λιμό σου ούλοι φιλούνι του σταυρό και ‘γώ του μάγουλό σου.

-Του γιασεμί στην πόρτα σου ν’ ανθίσει και να δέσει κι του λιγνό σου το κορμί στα χέρια μου να πέσει.

-Του γιασεμί στην πόρτα σου έκανι μια καμάρα και ‘γώ πιρνώ πουλάκι μου ούλου μι την τρουμάρα.

-Ανοίξατε τουν κλήδονα να βγει χαριτωμένος, να βγει τ’ Αργύρ’ ο γάδαρος αγγούρια φορτωμένος.

-Έβγα στου παναθύρ’ να σε γνέψω με το φτυάρ’.

-Όταν μι φίλου σου πιρνάς νουήματα δε θέλου του καπιλάκι σου στραβά κι ‘γώ καταλαβαίνου.

-Δεν είσι συ που μου λιγις αν δε μι δγιείς πιθαίνεις και τώρα πιρπατείς και λες πού μ’ είδες πού μι ξέρεις;

-Σι βλέπου δε μι βλέπεις μήπως στραβώθηκις στο κιουμουρλούκ’ (χώρος που βάζανε τα κάρβουνα) μπήκις κι μουντζουρώθηκις.

-Κασιδιάρικου κιφάλι μι ψουριάρικου λιμό με τι μούτρα πας στην πόλη κι γυρεύεις κι γαμπρό;

-Στου περιβόλι μουναχός πώς ζεις καημένι κρίνε σαν του καημό της μοναξιάς άλλους καημούς δεν είνι.

-Άρχισι γλώσσα μ’ άρχισι τραγούδια ν’ αραδιάζεις τις έμορφις απού ψηλά να τις εκατιβάζεις.

-Ξέρου τραγούδια να σι πω δυό χαρανιά γιμάτα τ’ αφήκα αξισκέπαστα κι τα ‘φαγι η γάτα.

-Ξέρου τραγούδια να σι πω ένας σακί γιμάτου σαν αρχινήσου κι τα πω θα μ’ εύρει του Σαββάτου.

-Τα μάτια σου είνι γκιουλ – μπαχτσές, τα φρύδια σου είνι φράχτης κι του λιγνό σου του κορμί είναι καγκιλουφράχτης.

-Αν διείς πουτέ να κάνουνε μέλι οι ακανθάροι τότι μουνάχα θα βριθεί άντρας για να σι πάρει.

-Στου παναθύρι κάθισι κι καθαρίχς αγγούρι, για θα μι δώσεις του μισό για θα σι πω γαϊδούρι.

-Μπρουστά μου ήρτες και έκατσις, απάνω στη μπιζούλα κι κρέμασις την αχείλα σου σα γιαουρτοσακούλα.

-Άιντε καημένι λέλικα καημένι μυγιοχάφτη που πέρασις απ’ του φούρνου μας κι δεν αφήκις στάχτη.

Αυτή η λαϊκή μαντεία, αναφέρεται και στους Βυζαντινούς χρόνους, μόνο που τότε χρησιμοποιούσαν χάλκινο δοχείο με θαλασσινό νερό. Η περισσότερη πάντως φασαρία γινόταν προς

 

το τέλος, όταν τα σημάδια κόντευαν να τελειώσουν. Τότε όλοι συναγωνίζονταν για το πιο άσχημο και πιο πειραχτικό δίστιχο στις τελευταίες που ‘μεναν. Αφού τελείωναν όλα τα σημάδια, όλες μαζί τραγουδούσαν το τραγούδι του κλήδονα, που σημαίνει και το τέλος της τελετής:

Άγι Γιάννη κλήδουνα

και του χρόνου μι χαρά

να ‘μαστι ούλις γύρου-γύρου

να τραβήξουμι τουν κλήρου.

 

Των Τεσσαράκοντα Μαρτύρων – 9 Μαρτίου

Κάτι το διαφορετικό συνήθιζαν τη μέρα εκείνη. Από πολύ πρωί πήγαιναν σε όσα

το δυνατόν περισσότερα (αν ήταν δυνατό σε 40) ξωκλήσια μπορούσαν και

άναβαν τα καντήλια τους. Την ίδια μέρα όμως ζύμωναν και τ’ ανιβατούρια με

αλεύρι και προζύμι και τα τηγάνιζαν (όπως τους λουκουμάδες). Σύμφωνα με το

έθιμο έπρεπε 40 να φάνε και 40 να μοιράσουν. «40 φάγι, 40 πιες, 40 δώσι για τσι

ψ’χές».

 

Άγιος Τρύφωνας - 1η Φεβρουαρίου

Υπάρχει ετήσιο πανιμβριακό πανηγύρι προς τιμήν του. Όμως το

Σεπτέμβρη, πριν ν’ αρχίσει η σπορά, οι γεωργοί μαζεύονταν στο

ξωκλήσι του Αγίου, όπου και γινόταν ξεχωριστή λειτουργία, για να

αγιαστούν όλοι οι σπόροι. Οι γεωργοί τοποθετούν μπροστά στο ιερό

όλα τα είδη σπόρων που καλλιεργούν. Μετά τη λειτουργία ο παπάς

θα ευλογήσει τους καρπούς για να προφυλαχτούν από τα βλαβερά

σκουλήκια και έντομα. Επειδή τον Άγιο Τρύφωνα το θεωρούσαν

προστάτη των γεωργικών προϊόντων, γινόταν και αγιασμός νερού, το οποίο το σκορπούσαν στους κήπους και στα χωράφια τους. Αφού τελείωνε ο αγιασμός των καρπών, γινόταν πατροπαράδοτο γλέντι με σφαγμένους τράγους.

 

Άγιος Μόδεστος - 18 Δεκεμβρίου

Επιπλέον, μεγάλη τιμή έδιναν στον Άγιο- προστάτη των ζώων. Την

ημέρα εκείνη οι γεωργοί την είχαν για αργία προκειμένου να τον

τιμήσουν με τον κατάλληλο τρόπο. Έτσι, λοιπόν φρόντιζαν τα ζώα

τους περισσότερο από κάθε άλλη φορά, γιατί πίστευαν πώς όλα τα

ζώα έκαναν παράπονα στον Άγιο αν τ’ αφεντικά δεν τους φέρονταν

καλά. Αν όμως γινόταν τ’ αντίθετο παρακαλούνε για την υγεία και την

ευτυχία των αφεντικών τους. Γι’ αυτό εκείνη τη μέρα τα ταΐζουν με

ιδιαίτερη φροντίδα και στη συνηθισμένη τους τροφή προσθέτουν

ψίχουλα απ’ την αρτοκλασία και σταγόνες απ’ τ’ αγιασμένο νερό της

λειτουργίας. Το πανηγύρι αυτό έχει τις ρίζες του από παλιά χριστιανική παράδοση, γι’ αυτό και απαντάται σ’ όλες τις ανατολικές χριστιανικές περιοχές.

Γενικώς σε όλα τα ξωκλήσια του νησιού, τη μέρα της γιορτής του κάθε Αγίου γινόταν εορτασμός με λειτουργία και αρτοκλασία. Ταυτόχρονα ο ιερέας διάβαζε και τα κουρμπάνια (τάματα- θυσίες). Αφού έσφαζαν τα αρνιά έδιναν πάντα τη δεξιά πλάτη σε κείνον, ενώ το υπόλοιπο το μαγείρευαν στο ξωκλήσι και το έτρωγαν όλοι μαζί οι πανηγυριώτες σε κοινή τράπεζα. Το απόγευμα καθώς γυρνούσαν απ’ τα πανηγύρια στο χωριό, μέσα σ’ ένα κλίμα ευφορίας, άλειφαν με γιαούρτια τα κεφάλια των ζώων τους, έτσι ώστε να μεταδώσουν σ’ όλους τους συγχωριανούς τους το πανηγυρικό κλίμα. Πολλές φορές το γλέντι συνεχιζόταν και στο χωριό.

Ίμβρος αφιέρωμα μέρος 3o : Οι πιο δημοφιλείς χοροί της ΊΜΒΡΟΥ

 Ίμβρος αφιέρωμα μέρος 3o  : Οι πιο δημοφιλείς χοροί της ΊΜΒΡΟΥ

 

Σχεδόν όλα τα ήθη και έθιμα του νησιού, κάθε ένα με την παραλλαγή του από χωριό σε χωριό, είχαν ως αφετηρία ένα θρησκευτικό γεγονός. Συμμετείχε όλο το χωριό, νέοι, γέροι και παιδιά και όλα κατέληγαν σε χορό και τραγούδια πάντα με τη συνοδεία βιολιού και λαούτου στην πλατεία του χωριού. Χώρος συνάντησης πολλών πολιτισμών η Ίμβρος, ( Έλληνες, Οθωμανοί, Φράγκοι ) δέχτηκε και αφομοίωσε τραγούδια πολλών περιοχών, από τον περήφανο και σιγανό «Κόνιαλη» της Καππαδοκίας μέχρι το «Χασάπικο» της Κωνσταντινούπολης, από τον «Κεχαγιά» των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου μέχρι τους «Καρσιλαμάδες» της Μικράς Ασίας, ακόμη και χορούς της Δύσης, βαλς, ταγκό και φοξ αγκλέ.

Συρτός Καλαματιανός: ένας απ’ τους βασικούς χορούς του τοπικού ρεπερτορίου που χορεύεται σε όλες τις περιστάσεις (γάμους, γλέντια, πανηγύρια) σε επτάσημο 7/8 (3+2+2) . Χορεύουν όλοι άνδρες και γυναίκες σ’ ανοιχτό κύκλο, ανάμικτα, με τα χέρια λυγισμένα στους αγκώνες. Το χορευτικό μοτίβο περιλαμβάνει δώδεκα κινήσεις που εκτελούνται σε τέσσερα μουσικά μέτρα, τρεις κινήσεις σε κάθε μουσικό μέτρο. Παραλλαγές πραγματοποιεί ο πρώτος και είναι συνήθως στροφές και καθίσματα. Αντιπροσωπευτικό τραγούδι είναι : «ο Κεχαγιάς», γνωστός χορός και της Λήμνου που χορεύεται όμως κυρίως από άνδρες ελεύθερα χωρίς να πιάνονται και με διαφορετικό χορευτικό μοτίβο.

Συρτός νησιώτικος: επίσης απ’ τους βασικούς χορούς του τοπικού ρεπερτορίου που χορεύεται σε όλες τις περιστάσεις (γάμους, γλέντια, πανηγύρια), σε δίσημο ρυθμό 2/4. Χορεύεται σε ανοιχτό κύκλο από άνδρες και γυναίκες με κράτημα των χεριών από τις παλάμες με λυγισμένους τους αγκώνες. Το χορευτικό μοτίβο περιλαμβάνει δώδεκα κινήσεις που εκτελούνται σε τέσσερα μουσικά μέτρα, τρεις κινήσεις σε κάθε μουσικό μέτρο. Παραλλαγές πραγματοποιεί ο πρώτος και είναι συνήθως στροφές και καθίσματα.

Καναρίνι μου γλυκό: μικτός χορός με ρυθμό 2/4, που χορεύεται σ’ όλες τις περιστάσεις σ’ ανοιχτό κύκλο και οι χορευτές πιάνονται με τα χέρια λυγισμένα στους αγκώνες. Το χορευτικό μοτίβο του είναι ως εξής : { (2) 3αράκια με μέτωπο λοξό προς τη φορά του κύκλου και άλλα (2) 3αράκια με μέτωπο στο κέντρο του κύκλου γυρίζοντας τη μια φορά προς τα δεξιά και την άλλη προς τα αριστερά}.

Κόνιαλης ή (χορός με κουτάλια): χαρακτηριστικός χορός της Καππαδοκίας σε δίσημο ρυθμό 2/4. Χορευόταν κυρίως στο γλέντι του γάμου αλλά και σ’ άλλα γλέντια. Σε ορισμένα χωριά τον χόρευαν μόνο γυναίκες σ’ άλλα μόνο άνδρες ή ακόμη άνδρας και γυναίκα μαζί. Τα βήματα του χορού συνοδεύονται από κινήσεις των χεριών που κρατούν κουτάλια δυο σε κάθε χέρι και τα χτυπούν ρυθμικά πάνω στους χρόνους της μουσικής. Ωστόσο στην Ίμβρο, που είναι αντιπροσωπευτικός χορός των αντρών και η δεξιοτεχνία του καθενός στα παλιά τα χρόνια φαινόταν στην ικανότητα του να χορέψει ακόμα και πάνω στο λαμπογυάλι, δε συμβαίνει το ίδιο. Χορεύεται σ’ όλες τις περιστάσεις με το γνωστό τραγούδι: «Η βράκα». Το χορευτικό μοτίβο περιλαμβάνει έξι κινήσεις που εκτελούνται σ’ ένα μουσικό μέτρο.

Καρσιλαμάς: χορός στρωτός, χορεύεται ζευγαρωτά και από γυναίκες και από άντρες με διαφορετικά τραγούδια- σκοπούς αναδεικνύοντας ο καθένας το ύφος και τη χάρη του ή και από έναν άνδρα και μία γυναίκα. Ο ρυθμός του χορού είναι εννιάσημος 9/8 (2+3+2+2) και το χορευτικό μοτίβο περιλαμβάνει τέσσερις κινήσεις (βήματα) που εκτελούνται σ’ ένα μουσικό μέτρο. Οι χορευτές κινούνται ελεύθερα σε σχέση πάντα με το ζευγάρι τους, άλλοτε αντικριστά, άλλοτε κάνοντας στροφές και άλλοτε αλλάζοντας θέσεις. Είναι χορός που χορεύεται σ’ όλες τις περιστάσεις.

 Ίμβρος: στην περιοχή χορευόταν από δύο άντρες οι οποίοι ήταν ο ένας απέναντι στον άλλο. Τα χέρια τους ήταν απλωμένα πλάγια στο ύψος των ώμων και με δύο δάχτυλα τον μέσο και τον αντίχειρα έκαναν μαντινάδες και κρατούσαν το χρόνο για τα βήματά τους. Ως "ελαφρύς" Καρσιλαμάς ήταν η «Καλαμιά».

Υπήρχε ακόμη και ο Χαρμάνταλης που ήταν καθαρά αντρικός χορός και ήταν «βαρύς» καρσιλαμάς. Τα χαρακτηριστικά και το χορευτικό μοτίβο του χορού είναι ίδιο μ’ αυτό του καρσιλαμά.

Πιγκί ή αλλιώς απτάλικος: αντικριστός χορός που χορεύεται κυρίως από δύο άνδρες αλλά αρκετές φορές χορεύεται και από δύο γυναίκες, σε κάθε περίσταση. Ο ρυθμός του είναι 9/8 (3+2+2+2) και έχει το ύφος του ζεϊμπέκικου. Το χορευτικό μοτίβο του χορού περιλαμβάνει έξι κινήσεις που εκτελούνται σ’ ένα μουσικό μέτρο. Τα χέρια κινούνται ελεύθερα όπως στο ζεϊμπέκικο, οι γυναίκες χορεύουν με μικρές και συγκρατημένες κινήσεις ενώ οι άνδρες κινούνται πιο ελεύθερα και πραγματοποιούν παραλλαγές που είναι συνήθως στροφές, καθίσματα και χτυπήματα των ποδιών.

Επίσης, χορεύουν το νυφκάτο μόνο την ημέρα του γάμου, που ήταν μια μορφή χασαπιάς και χορεύεται απ’ όλους με τα χέρια στους ώμους, με τη μόνη διαφορά ότι σέρνουν το χορό οι νεόνυμφοι.

Μια μαρτυρία αναφέρει για κάποιο ζωναράδικο (κι αυτό το συμπεραίνουμε από το πιάσιμο των χεριών). Ίσως να ήταν η επιρροή από τη Θράκη, αφού εκεί είναι πολύ διαδεδομένος αυτός ο χορός. Ωστόσο δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστός σ’ όλα τα χωριά της Ίμβρου.