Αφιέρωμα στην Κάρπαθο – 1ο μέρος (Πληροφορίες, Θρύλοι, Μαντινάδες, Παραλίες)
Γράφει η Ζαχαρένια Οικονομίδη, Φιλόλογος
Το νησί
Η Κάρπαθος σήμερα είναι το δεύτερο σε έκταση νησί του ελληνικού συμπλέγματος της Δωδεκανήσου (μετά τη Ρόδο). Έχει έκταση 300,152 τ.χλμ., 160 χλμ. μήκος ακτών και συνολικό πληθυσμό 6.511 κατοίκους. Αποτελεί πλούσιο βιότοπο και για αυτόν τον λόγο διαθέτει προστατευμένες περιοχές, όπου επιζούν πληθυσμοί προς εξαφάνιση.
Tο έντονο ανάγλυφο του νησιού χαρίζει στον επισκέπτη τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, συνδυάζοντας την ομορφιά του βουνού και της θάλασσας. Ψηλά βουνά απ' τη μια και απότομες χαράδρες από την άλλη. Στα βράχια και τις βραχώδεις ακτές υπάρχουν ο Μαυροπετρίτης και ο Αιγιόγλαρος, δύο υπό εξαφάνιση είδη πουλιών. Η Κάρπαθος είναι και πέρασμα αποδημητικών πτηνών.
Μικροί κολποι και παραλίες με κρυστάλλινα νερά σχηματίζονται κατά μήκος όλης της ανατολικής πλευράς του νησιού και προσεγγίζονται εύκολα, οι περισσότερες είτε με το ασφαλτοστρωμένο οδικό δίκτυο, είτε με εκδρομικά πλοία από την πόλη της Καρπάθου. Μερικές από αυτές έχουν βραβευθεί με την τιμητική γαλάζια σημαία, λόγω της ασφάλειας, της οργάνωσης και της καθαριότητάς τους. Υπάρχουν και άγνωστες και απόκρημνες ακτές, που προσεγγίζονται με μονοπάτια που περνούν μέσα από πεύκα και πηγές. Υπάρχουν επίσης σπήλαια με σταλακτίτες και σταλαγμίτες κυρίως στα κεντρικά του νησιού.
Το νησί βρίσκεται στην μέση του Καρπάθιου πελάγους μεταξύ Ρόδου και Κρήτης και έχει πρωτεύουσα τα Πηγάδια με μόνιμο πληθυσμό τις 2.200 περ. κατοίκους κατα τους χειμερινούς μήνες.
Η Σαρία ή Σάρος ή Νισυρία
Η νησίδα ανήκει στην Κοινότητα Ολύμπου της Καρπάθου, του Νομού Δωδεκανήσου και χωρίζεται από την Κάρπαθο με έναν περιορισμένο και ρηχό στενό πορθμό πλάτους 100 μέτρων, πλην όμως απαγορευτικό για διέλευση μεγάλων σκαφών.
Το νησί αποτελούσε τμήμα της Καρπάθου που χωρίστηκε από αυτήν μέσω της διάβρωσης. Στη Σαρία βρισκόταν κατά την αρχαιότητα μία από τις 4 αρχαίες πόλεις της Καρπάθου, η Νίσυρος. Το νησί είναι διάσπαρτο από αρχαία μνημεία, ερείπια και υπολείμματα αρχαίων οικισμών, ενώ αποτέλεσε και ορμητήριο Σαρακηνών πειρατών. Το αρχαίο όνομά της ήταν Σάρος.
Είναι σημαντικός βιότοπος και τόπος αναπαραγωγής για πουλιά και θαλάσσιους οργανισμούς. Κατά τους θερινούς μήνες ο παραπάνω οικισμός κατακλύζεται από πολλούς παραθεριστές.
Στο νησί υπάρχει ένα εντυπωσιακό φαράγγι, σπηλιές, πευκοδάσος και ξωκλήσια, ενώ πολλοί είναι οι τουρίστες που παίρνουν το καραβάκι από την Κάρπαθο για να το επισκεφθούν. φιλοξενεί αξιόλογο αριθμό σπάνιων αρπακτικών πουλιών, όπως ο Σπιζαετός , η Αετογερακίνα και ο Μαυροπετρίτης . Η Σαρία, μαζί με την Κάρπαθο και τη γύρω θαλάσσια περιοχή, λόγω της ποικιλίας οικοτόπων που διαθέτουν και των σπάνιων ειδών που φιλοξενούν τόσο σε εθνικό όσο και ευρωπαϊκό επίπεδο, ανήκουν στο Δίκτυο Natura 2000.
Στη Σαρία υπάρχουν ίχνη από την παρουσία του ανθρώπου της νεολιθικής εποχής και της πρώιμης εποχής του χαλκού. Έχουν βρεθεί λείψανα οχύρωσης στη δυτική πλαγιά του λόφου Καστέλος από την περίοδο των ιστορικών χρόνων. Στη θέση Παλάτια υπάρχουν παλαιοχριστιανικά και μεσαιωνικά κτίσματα, ενώ ο ιδιόμορφος μεσαιωνικός οικισμός του 10ου αι. με τα παράξενα θολωτά κτίσματα, που βρίσκεται στο λόφο πάνω από τα Παλάτια, πιθανολογείται ότι ήταν αραβικός οικισμός ή ορμητήριο Σαρακηνών πειρατών.
Η μεταφορά σας στη Σαρία
Καθημερινά από τον Ιούνιο ως τον Σεπτέμβριο ξεκινάει από το Διαφάνι το καραβάκι «Καπετάν Μανώλης» για Σαρία, Τρίστομο, Βρυκούντα, Απέλλα. (τηλ. 22450- 51462) . Την ξενάγηση στο νησί, όπως και στα μονοπάτια που θα περπατήσετε, την αναλαμβάνει ο Γιώργος Πρωτόπαπας, ο καπετάνιος του σκάφους.
Ο Θρύλος της Καρπάθου
Τον 7ο αιώνα μ.Χ. λόγω των πειρατικών επιδρομών, κυρίως Σαρακηνών πειρατών, οι κάτοικοι των αρχαίων πόλεων εγκατέλειψαν τις αρχικές τους εστίες και αναζήτησαν καταφύγιο σε ορεινότερα και πιο δυσπρόσιτα σημεία του νησιού με αποτέλεσμα να ιδρύσουν την Όλυμπο. Η Όλυμπος παρέμεινε απομονωμένη από την υπόλοιπη Κάρπαθο
με αποτέλεσμα να αναπτύξει ξεχωριστή παράδοση.
Η κατά τον Όμηρο «Κράπαθος» αρχικά αναφέρεται ότι βρισκόταν υπό Μινωική επιρροή και αργότερα υπήρξε μέλος της Αθηναϊκής συμμαχίας μέχρι το 400 π.Χ., που κατακτήθηκε από τους Ρόδιους.
Μεταγενέστερα, πέρασε διαδοχικά στα χέρια των Ρωμαίων και των Βυζαντινών, των Γενοβέζων (Ανδρέα και Λουδοβίκο Μορέσκο), των Ενετών (οικογένεια Κορνάρο)
και των Οθωμανών Τούρκων. Το Μεσαίωνα, το νησί ονομαζόταν Σκαρπάντο (Scarpanto).
Το 1913, παραχωρήθηκε στους Ιταλούς. Το νησί ελευθερώθηκε νωρίτερα από τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, όταν στις 5 Οκτωβρίου 1944, με πρωτοστάτες τους κατοίκους των Μενετών, ξεκίνησε η επανάσταση και οι Ιταλοί εκδιώχθηκαν από το νησί.
Οι μαντινάδες
Ο Όμιλος Καρπαθίων Νέων (Καρπαθιακός Σύλλογος με έδρα τον Πειραιά), διοργάνωσε το 1976 Παγκαρπαθιακό διαγωνισμό μαντινάδας. Έκτοτε οι μαντινάδες κυκλοφόρησαν τραγουδισμένες από τους νέους του συλλόγου και αποτελούν μια από τις πιο λυρικές εκφράσεις της αγάπης των Καρπαθίων προς το νησί τους.
Παραθέτω μερικά αποσπάσματα των μαντινάδων, από το δυσεύρετο βιβλίο που κυκλοφόρησε το 1977. Το μοτίβο είναι γνώριμο. Η εναλλαγή του φυσικού και ανθρώπινου τοπίου του νησιού, η πίκρα του ξενιτεμού , η αναζήτηση της πατρίδας.
Φύσα μπονέντη δροσερέ και τη φωνή μου πάρτη,
απ’ τη Σαρία, στο Λευκό, στο Βρόντη, στον Άφιάρτη.
Είπαν να σε παινέσουσι μα πώς να πρωταρχίσου;
ποιους θησαυρους να πιάσουσι και ποιους να παρατήσου;
Δεν είναι οι μόνοι θησαυροί τα χρήματα στη τσέπη,
τους ηθικούς μας θησαυρούς να διατηρούμε πρέπει.
‘Ωκεανός αστείρευτος και ποταμός και βρύση,
είναι τα προτερήματα που σου ‘ωκεν ή φύση.
Σαν τι μπορεί να πει κανείς στο ρόδο που μυρίζει;
στον Ηλιο που μεσουρανεί και το ντουνιά φωτίζει;
Κοράλι μας θαλασσινό, περήφανη Γοργόνα,
είχες και θά ‘χεις πάντοτε, πρωτεία, στον αιώνα.
Νίκος Παπαμιχαήλ†
________________________________________
Τα πεύκα και κρυά νερά κι οι ακροθαλασσιές της,
πανοραματικές πλαγιές κρατά για αρχοντιές της.
Οι κρυσταλλένιες αμμουδιές το πράσινο στα πλάγια,
ναρκώνουν όσους θα τα δου σα να τους κάνεις μάγια.
Σαν αναπνεύσω δυο λεπτά το σώμα μου τονώνω,
ιώδιο θαλασσινό και πεύκου οξυγόνο.
Οι πέτρες γύρω στο γιαλό λάμπουσι σα διαμάντια,
κι αντανακλούν στη θάλασσα οπού ‘ναι όλο κάντια.
Νάταν ο κόσμος εύπορος στη Κάρπαθο να μένει,
δε θά σπαταλά τη ζωή μακριά της να πηγαίνει.
Αγχος δε ζει στη Κάρπαθο κι ο μαρασμός έχάθη
στο κλίμα της γιατρεύουται των αρρωστιώ τα πάθη.
Κι αν ειν’ φτωχό το έδαφος στη Κάρπαθο που ζούμε,
στ’ άλλα με το Παράδεισο μαζί ισοβαθμούμε.
Μανώλης Βασιλαράς.
(Οι μαντινάδες είναι γραμμένες στο καρπάθικο ιδίωμα)
Οι παραλίες του νησιού.
Κυρά Παναγιά : Η Κυρά Παναγιά είναι μια ιδανική τοποθεσία για άνετες διακοπές και είναι στα πρώτα μέρη προτίμησης από τους επισκέπτες του νησιού. Η εικόνα που θα αντικρίσετε είναι φανταστική!
Η χρυσαφένια αμμουδιά σε συνδυασμό με το ψιλό βότσαλο, τα πεύκα που την περικυκλώνουν και κατεβαίνουν μέχρι την παραλία και τα πεντακάθαρα βαθιά νερά , συνθέτουν ένα τοπίο απαράμιλλης ομορφιάς. Από την μία μεριά της παραλίας βρίσκεται το μικρό εκκλησάκι της Παναγιάς με το κόκκινο τρούλο και από την άλλη ένας τεράστιος βράχος, όπου κλείνουν στην αγκαλιά τους την Κυρά Παναγιά.
Άπελλα, η παραμυθένια παραλία της Καρπάθου :
Μια από αυτές που ξεχωρίζει σε ολόκληρη την Κάρπαθο είναι η παραλία Άπελλα, ένα μαγευτικό, εξωτικό μέρος που σε ταξιδεύει. Με λευκή καθαρή άμμο και βότσαλα έχει κρυστάλλινα βαθιά νερά και και βρίσκεται σε απόσταση 16 περίπου χιλιομέτρων βόρεια από τα Πηγάδια σε ένα μοναδικής ομορφιάς πευκόφυτο περιβάλλον. Ο κοντινότερος οικισμός είναι ο Μυρτώνας και βρίσκεται σε απόσταση περίπου δύο περίπου χιλιομέτρων ενώ επίσης η παραλία είναι προσεγγίσιμη με καΐκια από τα Πηγάδια. Τα πεντακάθαρα διάφανα νερά είναι ιδανικά για να απολαύσει κανείς το μπάνιο του σε μια από τις ομορφότερες παραλίες της Καρπάθου. Βράχια και πεύκα μπλέκονται αρμονικά δημιουργώντας ένα όμορφο σκηνικό.
Στις 30 καλύτερες παραλίες της Μεσογείου, την πρώτη θέση κατέλαβε μία ελληνική παραλία, ενώ περιλαμβάνονται άλλες 11 ελληνικές παραλίες, σύμφωνα με δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε στην ιστοσελίδα του γερμανικού τουριστικού περιοδικού «Reise und Preise»
Τα κριτήρια επιλογής ήταν ποιότητα, χρώμα και φύση της παραλίας, χρώμα και καθαρότητα των υδάτων, ποιότητα του βυθού, καταλληλότητα της θάλασσας για κολύμβηση και αν είναι ιδανική για παιδιά.
Παραλία Άγιος Νικόλαος, Σπόα : Βρίσκεται σε απόσταση 16km από την πρωτεύουσα του νησιού. Είναι μία πανέμορφη αμμουδερή παραλία αλλά εκτεθειμένη στους ανέμους. Ιδανική για surfing αφού πάντα έχει μεγάλα κύματα. Στο ομώνυμο χωριό θα βρείτε ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Επίσης, λειτουργούν ταβέρνες και bars.
Παραλία Αμμοπή : Η μικρή και η μεγάλη Αμοοπή, μαζί με την Πέρα Άμμο είναι τρεις πανέμορφες παραλίες που αποτελούν μέρος ενός συγκροτήματος ξενοδοχείων στην περιοχή Λακκί Καρπάθου, 6 χμ. νότια της πρωτεύουσας και 10 χμ. βόρεια του αεροδρομίου. Άρτια οργανωμένες παραλίες, με ψιλή άμμο και πεντακάθαρα νερά, εύκολη πρόσβαση και μερικά από τα πιο πολυτελή ξενοδοχεία του νησιού για την διαμονή σας. Απέχει 6 χλμ. από τα Πηγάδια και συνδέετε με τακτικά δρομολόγια των λεωφορείων με όλα τα υπόλοιπα χωριά του νησιού.
Οι παραλίες του Λευκού : Στον όρμο του Λευκού βρίσκονται τρεις συνεχόμενες παραλίες σε απόσταση 31 περίπου χιλιόμετρα βορειοδυτικά από τα Πηγάδια. Η πρώτη είναι η πλέον καλά οργανωμένη και ονομάζεται «Γιαλού Χωράφι». Αμέσως μετά η σχετικά ήσυχη μικρή αμμουδιά της «Παναγιάς το Λιμάνι» και τέλος η μεγάλη και εντυπωσιακή παραλία του Φραγκολιμνιώνα με την πάρα πολύ καλή οργάνωση, απέναντι ακριβώς από το νησάκι του Σώκαστρου.
Παραλία του Μιχαλιού ο Κήπος : Στην περιοχή του αεροδρομίου, βρίσκεται αυτή η άγριας ομορφιάς παραλία με τα φαγωμένα από τη θάλασσα βράχια και τις μοναδικές σπηλιές που στήνουν ένα μαγευτικό σκηνικό.
Παραλία Αχάτα : Η παραλία της Αχάτας είναι αμμουδερή με ψιλά βότσαλα. Τα βαθιά γαλάζια της νερά με τους επιβλητικούς όγκους των βράχων που την περιτρυγυρίζουν συνθέτουν ένα μαγευτικό τοπίο. Οργανωμένη με ομπρέλες και ταβέρνα.
Παραλία Αγίου Μηνά : Η παραλία του Αγίου Μηνά είναι μία από τις ομορφότερες μικρές βοτσαλωτές παραλίες της Καρπάθου με πεντακάθαρα νερά. Βρίσκεται κοντά στην Άπελλα.
Παραλία-Πηγαδια : Οι συνεχόμενες παραλίες του όρμου Πηγάδια στην πρωτεύουσα του νησιού, η Άμμος, η Άφωτη και του Βρόντη, είναι τρεις υπέροχες καλά οργανωμένες παραλίες, πολύ κοντά στην μικρή πόλη, με ωραία αμμουδιά, πεντακάθαρα νερά και δυνατότητα για θαλάσσια σπορ και καλό φαγητό σε γραφικά παραθαλάσσια ταβερνάκια.
Η Κάρπαθος είναι ένα νησί που κλείνει μέσα του την Ελλάδα ολόκληρη: διατηρεί απείραχτη την ψυχή του, με ζωντανά εντυπωσιακά έθιμα, ατόφιους ανθρώπους, μουσική και πανηγύρια. Σας προσκαλεί να αφεθείτε αγκαλιά του. Αν το κάνετε... δεν θα το ξεχάσετε ποτέ.
Η συνέχεια στο β μέρος του άρθρου με περισσότερες πληροφορίες για τα ήθη, τα έθιμα , τη μουσική παράδοση, την παραδοσιακή κουζίνα, τόπους διαμονής..
Βιβλιογραφία (ηλεκτρονική)
o Επίσημος διαδικτυακός τόπος του Δήμου Κάρπαθου από το Δημοτικό Οργανισμό Τουρισμού-http://www.karpathos.gr/
o Βικιπαιδεία
o http://noexcus.blogspot.gr
o http://www.wondergreece.gr
o http://www.karpathos.net
